ضرورت ورود فضلای حوزه علمیه به مباحث فقه هنر

آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، پنجشنبه بیست و نهم آذرماه در همایش «فقه هنر» از سلسله همایش های فقه دولت اسلامی که از سوی مؤسسه فتوح اندیشه اصفهان با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان برگزار می‌گردد، مسأله روش‌شناسی و آسیب‌شناسی فقه هنر را دو مبحث بسیار مهم برشمرد و گفت: «اگر در بحث روش‌شناسی و آسیب‌شناسی هنر به دنبال مفهوم نرویم، دچار اشتباه خواهیم شد، هنر یعنی خلق بدیع، متکامل و مطبوع. اگر هنر نتواند این ویژگی‌ها را داشته باشد هرگز به آن هنر نخواهند گفت. به همین خاطر هنر در شریعت به هنر خوب و بد تقسیم نمی‌شود. چرا که هنر بد، هنر نیست، هنرنما است.»

قابل نقد بودن دستاوردهای فقهی گذشتگان

وی با بیان اینکه پدیده بشری قابل نقد است، عنوان کرد: «هیچ‌کس شریعت را قابل نقد نمی‌داند اما فقه به دلیل صدور از مرجع انسانی قابل نقد و بررسی است. نقدی که بر روش استنباط فقهی برخی علما وارد است، تفسیر قرآن بر اساس روایات اهل‌بیت علیهم السلام است. این عزیزان قرآن را مفسر روایات قرار نمی‌دهند، در حالی که مسیر صحیح این است که رابطه‌ای دو سویه میان آیات و روایات برقرار شود.»

تفسیر آیه با روایت باید دو سویه انجام شود

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم افزود: «در مورد آیه ششم سوره لقمان «و من الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم و یتخذها هزواً» وقتی به شأن نزول آیه دقت کنیم، می‌بینیم محتوای کلام ضر بن حارث در اینکه کلام او جزء لهو الحدیث باشد، موثر بوده است. بنابراین اگر وجود مبارک امام صادق علیه السلام غنا را از مصادیق لهو الحدیث معرفی کرده‌اند، باید غنا با توجه به این آیه شریفه معنا شود نه این­که برای تشخیص مصادیق غنا تنها از لغت کمک بگیریم. یعنی با توجه به بیان علت حرمت در آیه، قائل شویم محتوای غنا و غرض از آن نیز در حرمتش، دخالت دارد.»

آیت الله علیدوست با اشاره به ابهامات موجود در بحث فقه هنر، تصریح کرد: «علیرغم کار زیادی که در فقه هنر شده است ابهامات زیادی نیز وجود دارد. در مکاسب وقتی وارد بحث فقه هنر می‌شویم، سرتا پای بحث ابهام است. در بحث موسیقی، شیخ انصاری می‌فرماید: در معنای لهو اشکال و شبهه دارم. اگر بگوییم مطلق لهو به معنای بازیچه و بازی باشد، نمی‌توان گفت لهو حرام است. اگر لهو را شدت فرح بدانیم، آن زمان می‌توان بر آن حرمت را جاری کرد. ضمن آن­که در حرمت شدت فرح نیز، ابهام این است که چنین حرمتی چگونه به شرع مستند می‌شود؟ مبنایی برای آن شدت شادی و حرمت آن در نظر گرفته نشده است و آیه و روایتی در باب حرمت این شدت شادی و عمل ناشی از آن شدت شادی نیز ارائه نشده و دیده نشده است.»

در مسیر فقه هنر بر سر سفره تراث و علما نشسته‌ایم

وی با بیان اینکه شخصیت‌هایی نظیر شیخ انصاری استاد همه ما هستند اظهار کرد: «علما فعالیت‌های بسیاری در عرصه‌های مختلف دارند اما هنوز کارهای زیادی مانده است که ما باید آن را انجام بدهیم. به ویژه در فقه هنر باید به دنبال ابهام زدایی رفت، نه فقه پوپولیستی و ژورنالیستی بلکه فقه حقیقی بر مدار پویایی، تخصص، دقت و انضباط فقهی که بتواند کمبودهای موجود را برطرف کند، در فقه هنر کمبودهایی داریم که نیازمند اصلاح در روش است تا بتواند ابهامات موجود را برطرف کند.»

ابهام زدایی در  تبدیل فتوا به قانون

وی با بیان این­که به راحتی نمی‌توان از فتوا به عنوان قانون استفاده کرد افزود: «آیا باید مستقیما فتوا را تبدیل به قانون کنیم یا باید از طریق یک فرآیند به این مسأله ورود کرد؟ اولین مشکل در این زمینه اختلاف فتاواست که نمی‌تواند در قانون منعکس شود. همین امر در هنر نیز خودش را نشان می‌دهد، و سوال این است که بر اساس قانون کدام هنرها مجاز باشد و کدام مجاز نباشد؟»

ایشان افزودند: «کارهای زیادی برای انجام دادن در این زمینه‌ها داریم که نبود این­ها یک آسیب است و باید این خلأها و کمبودها توسط طلاب و فضلای حوزه علمیه برطرف شود.»

به نقل از خبرگزاری رسا همراه با ویرایش و اضافات