در ابتدا حجت‌الاسلام «الیاس عارفی» دبیر علمی گروه «فقه اخلاق حکومتی» مؤسسه فتوح اندیشه، نظام‌وارۀ اخلاقیِ بدنۀ حاکمیت را، مسئله مهم روز برشمردند و بر لزوم توجه به سیستمی اخلاق‌مدار، جهت تشکیل دولت اسلامی تأکید نمودند.

سپس حجت‌الاسلام ‌والمسلمین محمد عالم‌زادۀ نوری با بیان اینکه پنج مرحلۀ (انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی، جامعه اسلامی و تمدن اسلامی) در سطح جهانی، مورد تأکید مقام معظم رهبری است، بیان کردند: «ایستار فعلی، دولت اسلامی است و نیازمند تشکیلات مدیریتی اسلامی هستیم لذا باید نرم‌افزار حاکمیت اصلاح شود، باید از دانش‌ها و دانشمندان کمک بگیریم. حال چگونه سیستم دولت اسلامی، اخلاقی شود؟ یعنی اخلاق اسلامی در آن تزریق شود. بنابراین ما نظام­‌سازی دولت، با نگرۀ اخلاقی می‌خواهیم.»

ایشان در ادامه به تبیین اخلاق پرداختند و گفتند: «معتقد هستم اخلاق، امتداد ایمان و بندگی است؛ اخلاق، یک خط موازی با ایمان نیست؛ یک راه جدای از عبودیت نیست؛ جلوۀ عبودیت و مصداق تقواست؛ اخلاق، رسم بندگی پروردگار است؛ اخلاق، الگوی رقیبِ توحید و ایمان نیست؛ اخلاق، قاعدۀ موحّدزیستن و ایمان‌ورزیدن است.»

عضو هیئت علمی «پژوهشکده اخلاق و معنویت»، در مقابل لفظ «سیستم»، لفظ «نظام»؛ و در مقابل لفظ «دولت»، لفظ «حاکمیت» را قرار دادند، تا با قوّۀ مجریه اشتباه نگردد؛ و لفظ «ایمانی» را جانشین لفظ «اسلامی» قرار دادند، تا الگوی روشنی تبیین گردد. سپس بیان کردند: «نظام دو معنا دارد: یک مورد نظام علمی، فکری، ذهنی، معرفتی است و دومین مورد، نظام عینی، اجرایی، مدیریتی، اجرایی است؛ نظام جمهوری اسلامی، نظامی عینی است، نه علمی؛ اما نظام اقتصاد اسلامی، هم علمی و هم عینی است. و نظام دولت اسلامی، چندین نظام در ذیل خود دارد: نظام اقتصادی مالی، نظام مدیریت، نظام تعلیم و تربیت، نظام روابط بین‌الملل، نظام قضایی حقوقی، نظام امنیتی و… .»

ایشان در ادامه، روش الگوی اخلاقی را چنین بیان کردند: «نمونه‌های متعددی از مدل‌سازی پیشوایان معصوم علیهم‌السلام وجود دارد که با الغای خصوصیت از نمونه‌های جزئی و کشف قواعد کلّیِ حاکم بر آن، می­توان ارائه سیستم کرد. آن‌چه در مرحله دوم محقق شد، نظام کلّی حاکمیت بود، در مقسم و الگویی که توسط فقیهان نگارش شد؛ اما زیرشاخه‌ها و خرده‌نظامات، هنوز اسلامی نشده است. دستگاه اجرایی و سازوکار مدیریتی باید مبتنی بر مبانی اخلاقی و ایمانی باشد؛ باید تضمین دهنده یا تأمین‌کنندۀ غایات و مقاصد اخلاقی باشد که حضور فقیهان اخلاقی را ضروری می‌نماید. مهم­ترین ارزش اخلاقی در قرآن و احادیث، ایمان و تقواست.»

سپس نکاتی در زمینۀ دانش نظام‌سازی پرداختند و بیان کردند: «نظام‌سازی اسلامی با صرف مطالعه آیات قرآن و مراجعه به احادیث اهل‌بیت علیهم‌السلام حاصل نمی‌شود. دانش لازم برای نظام‌سازی، حاصل اجتهاد علمیِ محض و یک عملیاتِ اکتشافی و تلاشِ استنباطیِ صِرف، در متون دینی نیست؛ نظام‌سازی، عرصه اجتهاد عملی و تلاش عقلانی است که براساس مبانی دینی و بنیادهای فلسفی و با استفاده از دانش‌های موجود، انجام می‌گیرد. نظام‌سازی گرچه از منابع دینی و علوم اسلامی مانند فقه و اخلاق و فلسفه یاری می‌جوید و بر آموزه‌های آن مبتنی است، اما عملیات ابداعی مستقلی است. مانند معماری که مستقیم از دانش مهندسی کشف نمی‌شود؛ اما بر دانش مهندسی استوار است. برخلاف دانش فقه که ماهیت استنباطی و تفهمی دارد، دانش نظام‌سازی اما عمدتاً از جنس طراحی و ابداع است. در نظام‌سازی، نوعی خلاقیت عملی، عقلانیت کارشناسی، تجربه عملیاتی، مهارت مدیریتی، آینده‌نگری، و قدرت حل مسئله و پیش‌بینی مقتضیات و ملازمات، لازم است. نمی‌توان انکار کرد که پاره‌ای از نظامات دینی، نظامات دائمی و مدل‌های توقیفی است که در همه شرایط و ادوار، پاسخ‌گوی نیاز مؤمنان، و تسهیل‌کننده مسیر دین‌داری است. در این‌جا فقیه، نظام‌یابی می‌کند، نه نظام‌سازی.»

همچنین در باب ماهیت نظام­سازی بیان کردند: «نظام‌سازی، نوعی مهندسی اجتماعی و تصرّف در ساخت جامعه است. هدف از نظام‌سازی، بسترسازی برای اجرا، و آسان‌سازیِ فرآیندِ تحقّق است. نظام‌سازی، یک عملیات مدیریتی و راهبریِ وضع موجود، به‌سوی مقصد مطلوب است.»